W obliczu rosnących zagrożeń – zarówno naturalnych, jak i militarnych – coraz częściej wraca temat schronów i budowli ochronnych. Ich rola nie ogranicza się już tylko do przeszłości i czasów zimnej wojny, ale staje się elementem współczesnej debaty o bezpieczeństwie ludności. W Polsce wyróżnia się trzy główne typy schronień: schrony, ukrycia oraz miejsca doraźnego schronienia (MDS). Czym się różnią i jakie pełnią funkcje?

Podstawowe typy schronień w Polsce

1. Schron

Schron to budowla ochronna o hermetycznej, zamkniętej konstrukcji, zapewniająca ochronę przed oddziaływaniem wszystkich czynników rażenia: fali uderzeniowej, odłamków, promieniowania, skażeń chemicznych i biologicznych oraz pożarów.

Wyposażenie: Systemy filtrowentylacyjne, niezależne źródło zasilania i wody, szczelne wejścia i śluzy, sanitariaty, zapasy żywności i leków.

Przeznaczenie: Długoterminowa ochrona ludzi (od kilku do kilkunastu dni), a także infrastruktury krytycznej, szpitali czy instytucji państwowych.

2. Ukrycie

Ukrycie to budowla ochronna o prostszej konstrukcji, niehermetyczna, zapewniająca ochronę głównie przed gruzem, odłamkami, pożarem oraz częściowo – przed falą uderzeniową. Może być wykonane z gotowych elementów prefabrykowanych lub przystosowane z piwnic i garaży.

Wyposażenie: Podstawowa wentylacja (grawitacyjna), podstawowe zabezpieczenia konstrukcyjne.

Przeznaczenie: Krótkoterminowe schronienie dla ludności, np. podczas alarmu bombowego.

3. Miejsce Doraźnego Schronienia (MDS)

To najprostsza forma zabezpieczenia, bez wymogów konstrukcyjnych. MDS może stanowić dowolne miejsce, które w sposób naturalny lub przystosowany zapewnia względne bezpieczeństwo – np. piwnice, garaże podziemne, tunele, metro czy parkingi.

Przeznaczenie: Masowe schronienie dla ludności cywilnej w sytuacjach nagłych, takich jak alarmy powietrzne, klęski żywiołowe czy skażenia atmosferyczne.

Porównanie typów schronień

W Polsce stosuje się podział schronów na dwie klasy odporności konstrukcyjnej:

Kategoria P (podstawowa odporność)

Zapewnia ochronę przed:

• nadciśnieniem fali uderzeniowej ≥ 0,03 MPa,
• promieniowaniem jonizującym (osłabienie współczynnika K ≥ 100),
• odłamkami, pożarami i skażeniami,
• wstrząsami wtórnymi i obciążeniami dynamicznymi.

Kategoria A (podwyższona odporność)

Zwiększone parametry wytrzymałościowe, odporność na falę uderzeniową ≥ 0,1 MPa. Stosowana w budowlach o znaczeniu strategicznym, np. centrach zarządzania kryzysowego.

Podstawy prawne i normy techniczne

Choć obecnie w Polsce brakuje formalnie obowiązującego rozporządzenia regulującego budowę schronów, główne dokumenty odniesienia to:

• Wytyczne Szefa Obrony Cywilnej Kraju z 4 grudnia 2018 r.
  (nie są aktem prawnym, ale stanowią ważne źródło wiedzy technicznej),
• Normy budowlane i architektoniczne, m.in. PN-B-02864, PN-B-02867 (dot. schronów i ukryć),
• Prawo budowlane (ogólne zasady adaptacji obiektów),
• Wytyczne NATO i standardy obrony cywilnej krajów europejskich (w przypadku schronów specjalnych),
• Informacje publikowane przez Rządowe Centrum Bezpieczeństwa oraz Państwową Straż Pożarną.

Trwają prace legislacyjne nad nowymi przepisami, które mają formalnie uregulować zarówno wymagania konstrukcyjne, jak i obowiązki samorządów w zakresie zabezpieczenia ludności.